Ziekte en seks: omgaan met veranderingen in je lichaam en relatie  

Ziekte kan je leven op veel manieren beïnvloeden, inclusief je seksualiteit. Of het nu gaat om een chronische aandoening, een tijdelijke ziekte of de gevolgen van een medische behandeling, je lichaam verandert en daarmee ook de manier waarop je seksualiteit ervaart. Dit hoeft niet te betekenen dat seks verdwijnt uit je leven, maar het vraagt wel om een andere benadering.  

In dit artikel onderzoek ik, seksuoloog NVVS Astrid Kremers, hoe ziekte en seks samenhangen en hoe je met behulp van het Dual Control Model of Sexual Response (ook wel het rem/gas-model) je seksuele beleving kunt blijven ontdekken en verdiepen. Dit model helpt om inzicht te krijgen in wat seksualiteit remt en wat het juist stimuleert, zodat je ondanks fysieke of emotionele uitdagingen plezier en verbinding kunt blijven ervaren.  

Het rem/gas-model: hoe ziekte je seksualiteit beïnvloedt  

Het Dual Control Model of Sexual Response beschrijft seksualiteit als een systeem met twee belangrijke processen:  

1. Het ‘gaspedaal’ – de factoren die seksuele opwinding en verlangen aanzetten, zoals heerlijke aanraking, fantasieën, speelsheid, veiligheid & vertrouwen en respectvolle communicatie.  

2. De ‘rem’ – de factoren die seksuele opwinding en verlangen afremmen, zoals pijn, vermoeidheid, angst, bijwerkingen van medicatie, ongezonde leefstijl of negatieve gedachten.  

Wanneer je ziek bent, kan het zijn dat je ‘rem’ actiever wordt. Pijn, verminderde energie, angst voor afwijzing of onzekerheid over je lichaam kunnen ervoor zorgen dat je minder zin hebt in seks of dat je er moeilijker van kunt genieten. Tegelijkertijd kunnen bepaalde aanpassingen helpen om je ‘gas’ weer aan te zetten en nieuwe manieren te vinden om intimiteit te beleven.  

Hoe ziekte de seksuele ervaring verandert  

1. Fysieke veranderingen  

Ziekte kan invloed hebben op je lichaam:  

– Chronische pijn of vermoeidheid kan seks minder spontaan maken.  

– Medicatie of behandelingen kunnen invloed hebben op opwinding en orgasme.  

– Veranderingen in mobiliteit of gevoeligheid kunnen nieuwe aanpassingen vragen.  

Dit betekent niet dat seksualiteit onmogelijk wordt, maar wel dat het soms nodig is om te experimenteren met andere vormen van intimiteit en aanraking.  

2. Psychologische en emotionele impact

Naast de fysieke uitdagingen spelen ook emoties een grote rol. Angst, onzekerheid over je lichaam, schaamte of het gevoel ‘tot last’ te zijn, kunnen je seksuele zelfvertrouwen ondermijnen. Het helpt om hier open over te praten met je partner en te onderzoeken welke prikkels je ‘gas’ weer kunnen aanzetten.  

3. De dynamiek in je relatie

Langdurige ziekte kan de rollen in een relatie veranderen. Soms wordt een partner (deels) een verzorger, wat intimiteit kan beïnvloeden. Het is belangrijk om elkaar niet alleen als patiënt of verzorger te zien, maar ook als geliefden die samen zoeken naar nieuwe manieren van verbondenheid. Humor, speelsheid en creativiteit kunnen hierbij helpen.  

Seksuele remmingen doorbreken: praktische tips  

Als ziekte je ‘rem’ heeft geactiveerd, zijn er verschillende manieren om voorzichtig weer ‘gas’ te geven: 

– Focus op plezier, niet op prestatie  

Seks hoeft niet altijd te draaien om penetratie of orgasme. Intimiteit, aanraking en sensualiteit kunnen net zo waardevol zijn. Ontdek wat wél fijn voelt in je lichaam en communiceer hierover met je partner.  

– Verken nieuwe manieren van opwinding

Sommige ziekten maken bepaalde houdingen of aanrakingen moeilijker. Experimenteer met kussens, massagetechnieken of verschillende vormen van aanraking die prettig voelen. 

– Gebruik hulpmiddelen zonder schaamte 

Massage olie, sextoys, medicatie of andere hulpmiddelen kunnen helpen om seksualiteit comfortabeler en plezieriger te maken. Dit is geen ‘valsspelen’, maar slim inspelen op wat je lichaam nodig heeft.  

– Communiceer open met je sekspartner

Vertel eerlijk wat je voelt, waar je behoefte aan hebt en wat je liever vermijdt. Samen zoeken naar oplossingen kan jullie band versterken en nieuwe vormen van intimiteit brengen.  

– Wees nieuwsgierig naar je veranderde lichaam  

Ziekte kan je lichaam anders laten aanvoelen, maar dat betekent niet dat seksualiteit geen plek meer kan hebben. Door met nieuwsgierigheid en zachtheid je lichaam opnieuw te ontdekken, kun je stap voor stap een nieuwe vorm van seksuele expressie vinden.  

Seksualiteit en ziekte zonder partner: zelfliefde en daten

Ook als je geen partner hebt, kan seksualiteit een belangrijke rol in je leven spelen. Ziekte kan je relatie met je eigen lichaam veranderen, en dat kan invloed hebben op hoe je jezelf als seksueel wezen ziet. Het is waardevol om ruimte te maken voor zelfliefde, zelfontdekking en genot, zonder prestatiedruk. Dit kan betekenen dat je nieuwe manieren vindt om jezelf te verwennen, zoals sensuele aanraking, masturbatie of het verkennen van erotiek op een manier die bij jou nu past.

Ben je aan het daten? Dan kan het spannend zijn om een nieuwe partner te vertellen over je ziekte of beperking. Moet je het meteen delen, of wacht je tot er een vertrouwensband is? Hier is geen vast antwoord op, maar onthoud dat jouw seksualiteit niet ophoudt bij ziekte. Jouw behoeften, verlangens en grenzen zijn net zo belangrijk als die van een ander. Eerlijk communiceren over wat voor jou fijn is en wat niet, helpt om een gezonde basis te leggen voor intimiteit. Een partner die echt bij je past, zal begrip en respect tonen en samen met jou kijken naar wat mogelijk is.

De kracht van acceptatie en aanpassingsvermogen  

Seksualiteit verandert gedurende het leven, en ziekte is daar vaak een onderdeel van. Het vraagt om flexibiliteit, zelfcompassie en een open houding om te blijven zoeken naar wat werkt. Het belangrijkste is dat je seksualiteit niet ziet als iets dat ‘wegvalt’, maar als iets dat zich aanpast aan je nieuwe situatie.  

Heb je het gevoel dat ziekte je seksualiteit in de weg staat en wil je samen kijken naar wat wél mogelijk is? Neem gerust contact met me op. Samen kunnen we onderzoeken hoe jij, met de juiste balans tussen rem en gas, je seksuele welzijn kunt behouden en versterken. 

Wil je meer lezen over seksualiteit en veranderende omstandigheden? Bekijk ook deze artikelen: 

• Vragenlijst rem en gaspedaal
• Hoe om te gaan met ziekte
• Clichés in films
• Seks tussen de 70 en 100 jaar

Wil je meer weten over seksualiteit en ziekte? Kijk eens op de website van www.sickandsex.nl, waar veel informatie en ervaringsverhalen te vinden zijn over hoe je seksualiteit en intimiteit kunt vormgeven bij ziekte of een beperking. Interesse in seksspeeltjes? Kijk dan eens op www.depaarsekeizerin.nl.

Meer weten of een afspraak maken? Neem contact op via mijn contactformulier of bel me tijdens kantoortijden op 0610797061.