ADHD en seksualiteit: hoge afwijzingsgevoeligheid en lage frustratietolerantie

Als seksuoloog NVVS ontmoet ik regelmatig mannen met ADHD of kenmerken daarvan die in een heteroseksuele relatie zitten en zich seksueel diep afgewezen voelen door hun vrouwelijke partner. Ze vertellen over hun sterke seksuele verlangens, maar ook over hun teleurstelling, boosheid en/of verdriet. Vaak zeggen ze mij: “Als mijn partner geen zin heeft, raakt mij dat intens. Het voelt dat als een diepe afwijzing van mij als persoon.”

ADHD heeft invloed op álle aspecten van het leven, ook op seks, relaties en emotionele afstemming. Emoties worden vaak intenser beleefd, impulsen zijn vaak sterker, concentratie kan wisselen en er is vaak een grotere gevoeligheid voor prikkels, afwijzing en frustratie. Eerder heb ik met veel liefde een artikel geschreven over de ADHD en de lusten & lasten bij seksualiteit en een artikel voor de partner met iemand met ADHD.

Voorbeeld van een (gefingeerd) stel

Hij vertelt:
“Voorspel zonder echte seks en orgasme mondt bij mij uit in frustratie, boosheid en een gevoel van afwijzing. Dan denk ik soms: dan hebben we voortaan maar helemaal geen seks meer. Soms reageer ik fel of trek ik me juist terug. En ja, ik drink soms vaak ook te veel. Mijn seksuele fantasieën sluiten niet aan bij haar, onze seks voelt wat saai. Ik zou veel vaker seks willen en ik begrijp niet waarom zij dat niet wil”

Zij vertelt:
“Na seks is het even goed tussen ons, maar daarna wordt hij gespannener en heeft hij weer snel behoefte. Als ik nee zeg, hoe voorzichtig ook, voelt hij zich afgewezen. Hij wordt verdrietig, somber of boos. Seks lijkt voor hem een manier om rust te krijgen. Maar ik raak uitgeput door de spanning, het verdriet en zijn stress. Ik loop op eieren. Ik weet niet hoe ik hem nog kan bereiken. En ik voel me schuldig.”

Dit stel laat zien hoe ADHD, afwijzingsgevoeligheid en lage frustratietolerantie elkaar kunnen versterken. Hij ervaart elke afwijzing als persoonlijk, zij voelt druk en raakt emotioneel overbelast. Beide partners verlangen naar verbinding, maar hun manieren van omgaan met spanning botsen. Zonder nieuwe taal voor emoties, verlangens en grenzen wordt de kloof groter, terwijl juist zachte communicatie, emotieregulatie, overgave, loslaten, mindfulness en sensitieve afstemming kunnen helpen om de liefde weer voelbaar te maken.

Hier kunt u een afspraak maken voor een eenmalig consult of een langere behandeling

Het ‘wie A zegt moet B zeggen’-gevoel

Veel mensen geven onbewust hun seksuele leven vorm volgens het ‘dominante heteroseksuele coitusscript’: het idee dat seks pas ‘echt’ is als er penetratie plaatsvindt, en dat elke vorm van romantiek en lichamelijke nabijheid uiteindelijk naar (penetratie)seks ‘moet’ leiden. Het idee: wie A zegt moet B zeggen. Wie in de trein stapt moet uiteindelijk naar het eindstation: penetratieseks.

Voor de partner zonder ADHD kan dat druk geven. Zij wil soms wel knuffelen, aanraken of dichtbij hem zijn, maar is bang dat dit automatisch leidt tot seksuele verwachtingen. Veel vrouwen gaan daardoor intimiteit, aanraking, een date night, een nachtje samen in een hotel en andere vormen van romantiek vermijden uit angst dat het uiteindelijk eindigt in frustratie of boosheid.

Het gevolg kan erg ingewikkeld voelen:

zij voelt zich steeds minder vrij en minder seksueel gestimuleerd
hij voelt zich steeds vaker afgewezen en gefrustreerd
zij wordt steeds minder vaak seksueel geprikkeld
en de wederzijdse afstand groeit

Seks wordt dan iets dat moet lukken, in plaats van iets dat mag ontstaan. Het contact verschuift van voelen en verbinden naar presteren en beheersen, wat de spontaniteit en speelsheid ondermijnt. De relatie kan hierdoor enorm onder druk komen te staan.

De invloed van ADHD op seksualiteit: het bio-psycho-sociale model

Biologisch

ADHD beïnvloedt de prikkelverwerking in de hersenen. Er is vaak een disbalans in dopamine, waardoor emoties, spanning en beloning intenser worden ervaren. Daarnaast kunnen slaapproblemen, hormonale schommelingen, sensorische overprikkeling en bijwerkingen van medicatie invloed hebben op seksuele beleving.

Psychologisch

Impulsiviteit, moeite met aandacht en emotieregulatie kunnen ervoor zorgen dat seksuele verlangens, grenzen en gevoelens sneller heen en weer bewegen. Veel mensen met ADHD herkennen afwijzingsgevoeligheid, laag zelfbeeld of perfectionisme. Ze kunnen worstelen met schaamte, angst om te falen of de neiging om bevestiging te zoeken via seks.

Sociaal

Relaties kunnen onder druk komen door misverstanden, verschillen in tempo, onrust of prikkelzoekend gedrag. Moeite met afstemming en communicatie kan leiden tot relatieproblemen of gevoelens van eenzaamheid, terwijl juist verbinding zo belangrijk is voor seksuele rust.

Waarom afwijzingsgevoeligheid zo’n rol speelt

Mensen met ADHD kunnen extreem gevoelig zijn voor afwijzing. Een afwijzing van aanraking, een seksuele handeling, een afwezige blik of een opmerking kan voelen als een grote persoonlijke afwijzing. Daardoor kan een vicieuze cirkel ontstaan: de één zoekt meer toenadering om geruststelling te krijgen, de ander voelt druk en trekt zich terug.

Maar denk ook aan:

vermijden van nieuwe seksuele situaties
extra bevestiging nodig hebben
angst voor kritiek op seksuele prestaties of specifieke seksuele voorkeuren

Zo kunnen patronen ontstaan van verwijdering en miscommunicatie. Seks wordt beladen met spanning in plaats van speelsheid en verbinding.

Lage frustratietolerantie en problemen met emotieregulatie

Een ander belangrijk kenmerk bij ADHD is lage frustratietolerantie. Kleine misverstanden, een verschil in tempo of een afwijzing kunnen leiden tot irritatie of woede. Het vermogen om spanning te verdragen kan beperkt zijn: er kan een sterke behoefte aan directe ontlading zijn. ADHD kan ook gepaard gaan met een verminderde capaciteit om ongemak, teleurstelling of frustraties te verdragen.

In het seksuele contact kan dat zich uiten bij de man die ADHD heeft in:

snel geïrriteerd raken bij misverstanden of onhandigheden in de interactie
moeite met uitstellen van seksuele behoefte
moeilijk omgaan met seksuele spanning die niet direct ingelost wordt
moeilijkheden in de seksuele afstemming met de partner
onrust of boosheid bij afwijzing
moeite met uitstellen van seksualiteit
snel gekwetst of defensief reageren
onvermogen om tot rust te komen bij spanning

Hoe deze dynamiek elkaar beïnvloedt

De combinatie van hoge afwijzingsgevoeligheid en lage frustratietolerantie kan zorgen voor een intens spanningsveld in relaties en seksualiteit:

Spanningsveld van verlangen en angst
Sterk verlangen naar nabijheid wordt doorkruist door angst voor afwijzing. Soms zo sterk dat elke (seksuele) toenaderingspoging emotioneel risicovol voelt.
Verhoogde behoefte aan geruststelling
Bevestiging van de partner wordt noodzakelijk om rust te ervaren. Seks wordt onbewust gebruikt om spanning te kalmeren.
Kort lontje tijdens seksuele interacties
Kleine frustraties (bijvoorbeeld verschil in timing van orgasme, onhandige aanraking) kunnen leiden tot boosheid, terugtrekking of (zelf)kritiek.
Cyclus van vermijden en perfectioneren
Sommige mensen gaan enorm proberen ‘het goed te doen’ (pleasen), terwijl anderen juist vermijden vanwege de angst om niet te voldoen of gekwetst te worden.
Impact op de relatie
Beiden kunnen zich machteloos voelen door de heftigheid van de emotionele reacties. Afstemming en communicatie worden dan extra belangrijk.

De relatie en seks horen goed te voelen, voor jullie allebei

Een belangrijk uitgangspunt bij seksualiteit, ook als ADHD meespeelt, is consent: wat er gebeurt, moet voor beiden goed voelen. Echte intimiteit ontstaat pas als er vrijheid, ruimte en gelijkwaardigheid is. Voelen, sensitief afstemmen en respectvol luisteren vormen de basis van veilige, fijne en vrije seksualiteit. Als er seks zonder consensus is, is dat een serieus probleem dat aandacht behoeft. In een gezonde seksuele relatie hoort nooit sprake te zijn van aanranding, verkrachting, (seksueel) grensoverschrijdend gedrag of seksueel geweld. Seksualiteit mag nooit iets zijn wat moet, maar zou iets moeten zijn wat beiden willen en fijn vinden.

Ook agressief gedrag, fysiek of psychisch, is niet acceptabel. Merk je dat fysieke agressie (zoals schoppen, duwen, slaan, spugen of vernielen) of psychische agressie (zoals dreigen, chanteren, vernederen of dwingende controle) voorkomt, dan is het belangrijk om hulp te zoeken. Ik besef me: dat vraagt moed. Met gespecialiseerde professionele hulp op het gebied van emotieregulatie kan gelukkig geleerd worden om emoties te reguleren en veiligheid te herstellen in de relatie.

Vrouwen vertellen mij regelmatig dat seks pijn doet. Pijn is een signaal van je lichaam dat iets niet goed voor je is. Seks en pijn horen niet bij elkaar. Voor vrouwen: als iets lichamelijk of emotioneel onprettig voelt, luister dan naar het signaal dat je lichaam je geeft en stop met dat wat pijnlijk is. Liefdevolle seksualiteit betekent dat je trouw blijft aan jezelf en je eigen grenzen respecteert, ook als dat betekent dat je op dat moment geen penetratieseks hebt of halverwege stopt voordat de man is klaargekomen. Voor mannen: stop wanneer je merkt dat je partner pijn heeft, verkrampt of niet meer met je in verbinding is.

Beiden moeten jullie ten alle tijde veilig kunnen voelen, emotioneel, lichamelijk en seksueel. Alleen dan kan seksualiteit een bron van seksueel plezier, erotisch spel, verbinding en vertrouwen zijn.

Hoe herstel mogelijk is

Gelukkig zijn er oplossingen en er is hoop voor verbetering en verandering. Ik noem er een paar:

1. Emotieregulatie versterken

Gebruik ontspanning, mindfulness, lichaamsbewustzijn en een gezonde leefstijl. Leefstijlinterventies (zoals voldoende kwalitatieve slaap, beweging, geen alcohol/drugs, gezonde voeding en zeker ook ontspanning) verbeteren je veerkracht en helpen prikkels beter verwerken. Ook een training in emotieregulatie kan zeer waardevol zijn.

2. Zelfcompassie trainen

Leer vriendelijk omgaan met je eigen gevoelens, fouten en tekortkomingen. Zelfkritiek verzachten brengt rust en openheid. Therapieën als Acceptance and Commitment Therapy (ACT) en Compassion Focused Therapy (CFT) kunnen hierbij ondersteunen.

3. Relatieveiligheid vergroten

In Emotionally Focused Therapy (EFT) leer je als partners elkaars diepere emoties en verlangens beter begrijpen. Hechting, afstemming en veiligheid vormen de basis voor herstel van seksuele verbinding.

4. Communicatievaardigheden trainen

Leer pauzeren als spanning oploopt. Benoem gevoelens in plaats van verwijten. Oefen met actief luisteren, valideren en tijdig stoppen bij overprikkeling (time-out). Er bestaan speciale trainingen om dit te leren.

5. Psycho-educatie en inzicht

Kennis over ADHD, afwijzingsgevoeligheid en frustratietolerantie helpt. Het geeft erkenning als je beseft hoe het ADHD brein werkt en dat jullie niet de enige zijn die hiermee problemen ervaren. Een training/therapie in een gespecialiseerd ADHD behandelcentrum kan hierbij enorm ondersteunen.

6. Medicatie

Medicatie kan helpend zijn bij prikkelverwerking of emotieregulatie. Bespreek dit gerust eens met de huisarts of psychiater en laat je goed informeren.

Hulp is mogelijk

Wil jij onderzoeken hoe ADHD jouw seksualiteit en relatie beïnvloedt? Of samen met je partner leren om met meer rust, vertrouwen en plezier te ervaren? Maak dan een afspraak met de huisarts, psycholoog, psychiater of met mij. Ik ben bereikbaar via https://sexuoloog.nl/contact/

Tot slot

In dit artikel beschrijf ik de dynamiek tussen een man met ADHD en een vrouw zonder ADHD in een heteroseksuele relatie. Ik zie in mijn seksuologiepraktijk veel andere vormen van relaties en genders. Iedereen kan vergelijkbare uitdagingen ervaren. Iedereen is welkom en elke (seksuele) relatie is uniek.

Lees ook:

Wil je meer lezen? Dan raad ik je deze boeken aan: